Poëzie Live

Moeders stonden centraal tijdens de afgelopen editie van Poëzie en Jazz van de Utrechtse Boekenbar bij Beton-T in Utrecht. Middels poëzie, literatuur en film werden alle mogelijke vormen en aanverwanten van moeders met het publiek onderzocht: aanwaaimoeders, bonusmoeders, invalmoeders, kunstmoeders, plusmoeders, hulpen zorgmoeders en overleden moeders, tot vrouw zijn of moeten zijn, de perikelen van zwangerschap en de antithese anticonceptie. Het was een Moederdag waarin elke moeder en elk kind een moment van herkenning beleefde.

Tekst: Emma Blom

Poëzie en Jazz is een initiatief van de Utrechtse Boekenbar. Initiatiefnemer Tim van den Hoed heeft de Boekenbar in 2017 opgezet en het is inmiddels uitgegroeid tot een heus begrip binnen de Utrechtse kringen. De Boekenbar onderscheidt zich van andere boekenwinkels doordat het niet alleen een winkel is, maar ook een café, een werkplek en bovenal een ontmoetingsplek voor Utrechters om elkaar te inspireren. Het is een atypische boekenwinkel in de zin dat het breekt met het stoffige imago dat over conventionele boekenwinkels hangt, door de verbinding met andere kunstdisciplines op te zoeken en ermee te experimenteren in de vorm van evenementen. Poëzie en Jazz is daar een voorbeeld van. De opzet van het evenement is simpel: een voordracht van een gepubliceerde dichter, een Utrechtse dichter en een interview met een schrijver die een nieuw boek heeft uitgebracht. Elke editie draait om een thema en wordt ondersteund door live jazzmuziek. Afgelopen editie waren Dichter des Vaderlands Babs Gons, schrijver Anneleen van Offel, de Utrechtse dichter Iduna Paalman en schrijver Tom Hofland aanwezig. Er werd een documentaire vertoond van Utrechtse filmmaker Wieke Kapteijns en de band NEEF verzorgde het jazzintermezzo.

De middag werd gepresenteerd door Tim Ruben en geopend door Babs Gons. Ze begon met een gedicht over haar familieperikelen en de lange omweg die haar ouders na hun scheiding namen om uiteindelijk weer bij elkaar terug te komen. In de tussentijd kreeg Gons, als eerste kind van beide ouders, halfbroers en -zussen erbij en ging er ook eentje af. Tijdens de documentaire van Wieke Kapteijns werd je meegenomen in zijn zoektocht naar zijn moeder, die stierf toen hij zes jaar oud was. Op kinderlijke wijze probeert hij de vraag te beantwoorden: wat is een moeder? De documentaire stelt vragen waar je met een levende moeder niet snel bij stil zou staan, maar waarvan het goed zou zijn dat wel te doen, zeker als de kans er nog is om het gesprek aan te gaan.

De laatste dichter van de middag was Iduna Paalman. Ze cureerde een weloverwogen selectie aan gedichten uit haar drie bundels waarin bewogen familierelaties centraal stonden. Paalman wist in haar gedichten de keerzijde van moederschap te vertalen, waarin verlangen, liefde en maatschappelijke druk elkaar afwisselen. Haar gedichten gaven iets menselijks aan het moederschap. Ze sprak over de verwikkeling tussen moeder en kind: ‘Ik weet nog dat ik je te slapen legde, je lag zo stil maar beet in de nacht alle lakens stuk .… En ik herinner me je tanden.’ Ook kaartte ze de druk aan die voortkomt uit de aangenomen vanzelfsprekendheid dat alle vrouwen ooit moeder zullen worden.

‘Geregeld groeit er een kind in mij, het kriebelt alsof het er hoort.
De mensen noemen me soms moeder en ik knik langzaam.
Mijn borstkas deel ik met wie er adem vindt,
mijn ribben omklemmen alle troost.
Ik train mijn uithoudingsvermogen
voor als het komt.’

En ze bracht een ode aan de vrouw achter het spiraaltje, een voorwerp met een tegengestelde connotatie voor twee generaties aan vrouwen. ‘De kameel wil tijdens een tocht in de woestijn toch geen kalfje, dat begrijp je neem ik aan?’ Paalmans voordracht was ontwapenend, vooral door haar eerlijkheid in de benadering en overwegingen van het moederschap. Ze vierde het moederschap, maar durfde ook de veelzijdigheid van de verantwoordelijkheden en emoties aan te kaarten. Dapper, omdat zij zelf op het podium stond met een groeiend kindje in haar buik.

Babs Gons sloot de middag af met een laatste ode aan de moeder en de onontkoombare liefde die soms in bezorgdheid overslaat. ‘Denk ik aan moeders die met gespitste oren in bed liggen te luisteren, waar was je gisteravond?’. De negende editie van Poëzie en Jazz was een gemoedelijke en ontspannen middag waarin aan iedereen werd gedacht. De moeder werd deze middag gevierd, onderzocht en besproken in al haar hoedanigheden. De open benadering van de dichters gaf elke moeder, en elke vorm van moederschap, een waardig plekje.