Poëzieclub Live

De taal van de poëzie (mis)verstaan

Als na twee keer sprake is van een traditie, dan maakt Awater er een traditie van om het herfstnummer te presenteren bij Index Poetry Books in Leiden. Roberta Petzoldt, Nina Targan Mouravi en Max Greyson maakten hun opwachting en droegen voor in een programma dat achteraf voor een groot deel bleek te gaan over het verstaan van de taal van een dichter.

tekst en foto's: Liliane Waanders


Aspect Ratio

Roberta Petzoldt, winnaar van de C. Buddingh-prijs 2019, opende de middag met een voordracht uit haar debuutbundel Vruchtwatervuurlinie. Zij begon met het inwilligen van een verzoekje. Het openingsgedicht Aspect Ratio is te lezen als een beginselverklaring.

Toen ik leerde dat het leven niet gratis was
ben ik moed gaan verzamelen.

Een goed startpunt voor een boeiende middag. Daarnaast speelt de droom, de wereld van het on(der)bewuste sterk in Petzoldts poëzie. Merijn Schipper schreef in zijn Awater-recensie over Vruchtwatervuurlinie. “Niet zelden bekroop mij bij het lezen van Petzoldts gedichten het gevoel dat het klopt, dat het gedicht helder zegt wat het wil zeggen, zonder dat daar per se in woorden een logische argumentatie voor aan te voeren is.”

                

    Roberta Petzoldt                                                                                 Nina Targan Mouravi


Ondergronds op Youtube

Nina Targan Mouravi vertaalde voor het najaarsnummer twee gedichten van de Russische rapper Husky (in 1993 in Oelan Oede geboren als Dmitri Koeznetsov). Husky is, zoals Nina Targan Mouravi schrijft ‘het echte enfant terrible van de Russische rap’. Hij trok haar aandacht omdat ‘zijn concerten overal in het land worden gesaboteerd en hem de ene na de andere sanctie wordt opgelegd’.

Vladimir Poetin is niet blij met rappers als Husky. Nina Targan Mouravi: ‘Het kan Poetin niet schelen wat er gelezen wordt, maar als er miljoenen mensen kijken naar rappers op het internet, dan wordt het vervelend.  Youtube is hét platform van dichters als Husky. Meestal maken mensen eerst naam en wordt er daarna naar hen gezocht op Youtube, maar deze dichter-rappers manifesteren zich nadrukkelijk en alleen via Youtube. Er is voor hen geen andere manier om te publiceren. En omdat er ook in Rusland steeds meer jongeren naar Youtube kijken, vormen Husky en de zijnen daarmee een bedreiging.’

Husky debuteerde met 7 Oktober, een van de twee gedichten/raps die Nina Targan Mouravia voor Awater vertaalde. De titel verwijst naar de verjaardag van Poetin. De clip ‘opent met een beeld van een afgeplakte mond en als die eenmaal opengaat worden we getrakteerd op een pittige tekst over een door hielenlikkers bejubelde aristocraat’, schrijft ze in ‘De tsaar is jarig! Proficiat!’:

Complexe teksten

In Leiden performt - want ook al is zij geen rapper, zij doet wat een tekst van haar vraagt - Nina Targan Mouravi het andere gedicht van Husky dat ze vertaalde: Ode aan het vaderland. Voor Ode aan het vaderland geldt wat voor veel van het werk van Husky geldt: ‘Zijn werk wordt gekenmerkt door veel binnenrijm en extravagant rijm. Net als Joseph Brodsky maakte hij er een erezaak van om het zichzelf niet al te eenvoudig te maken. Daardoor zijn zijn teksten veel te complex om zomaar te herhalen. Misschien dat dat met het refrein nog net lukt.’ Omdat haar toehoorders dan weten waar het over gaat, leest Nina Targan Mouravi altijd eerst de vertaling. Zo ook in Leiden:

 

En pas daarna het Russische origineel.



‘et alors’

Max Greyson - schrijver van et alors, de Poëzieclubkeuze - had zich niet gerealiseerd dat alleen al de Franse titel van zijn bundel tot het misverstaan van zijn intentie zou leiden. De keuze om zijn bundel en alle gedichten een Franse titel te geven, kwam hem op een negatieve recensie in de Poëziekrant te staan, vertelde hij tijdens Awater Live.

In die recensie merkt Koen Vergeer op:

‘Dat overdadig gebruik van het Frans lijkt een laatste redmiddel om nog een beetje melodie en leven in de taal te houden. Zou dat het zijn? Is het daarom dat Greyson in deze bundel als een echte Vlaming zo veelvuldig leunt op de Franse taal?’
(uit: Aan de ondergrens van Koen Vergeer, in: Poëziekrant, jrg. 43, nr. 5, sept/okt)

‘Misschien was het toch een risico om de bundel et alors te noemen’, geeft Max Greyson toe als ook moderator Alek Dabrowski zegt zich aanvankelijk te hebben laten afschrikken door de Franse titels. ‘Die titel legt heel veel bloot, ook bij mijn uitgeverij. Een van de redactrices die naar mij toekwam, zei “et Alors’ - [Greyson spreekt de titel op zijn Nederlands uit, lw] - dat klinkt wel goed, hè. Misschien was het een risico, maar ik denk dat het allemaal wel goed is gekomen.

‘Wat nu?’

Waarom de keuze? Greyson licht het toe. ‘De titel et alors wordt door critici en lezers soms geïnterpreteerd als “zo wat, en dan”, terwijl dat de derde of vierde betekenis is die in die uitdrukking schuilt. De eerste, meest prominente betekenis is: wat nu? Een soort open vraag over de toekomst. Een open vraag ook over mezelf, denk ik. Over mijn leeftijd, de gezegende leeftijd van 31: wat nu? En wat nu met de wereld, en met de liefde en alles erop en eraan. Het is wel belangrijk om te weten dat het niet gaat om so what, maar om “wat nu?” Want daar begon de foute interpretatie van de recensent in kwestie, die dan ook Google had gebruikt om het te vertalen.’

Nadat de dichter er het zijne over heeft gezegd, begint hij met voorlezen. Dan valt alles op zijn plaats, en gaat het alleen nog om de gedichten. Gedichten waarover de clubkeuzecommissie zegt: ‘Achter Greysons stevige, nu eens concrete dan weer naar het abstracte neigende gedichten gaan gedachten over wanhoop, verdrukking en ambitie schuil die je niet gauw loslaten.’ Daar is geen woord Frans bij.